1890’larda Rus fizyolog Ivan Pavlov, köpeklerin sindirim sistemi üzerine çalışırken, farkında olmadan psikoloji tarihinin en etkili keşiflerinden birini yaptı.
Köpekler her yemekten önce, yiyeceği getiren laboratuvar asistanını gördüklerinde daha yemek gelmeden salya salgılamaya başlıyordu.
Bu gözlem, Pavlov’u şu soruya götürdü:
“Davranışlar sadece biyolojik refleks midir, yoksa öğrenilebilir mi?”
Pavlov, köpekleri kontrollü bir biçimde gözlemlemeye başladı. Yiyecek verilmeden hemen önce bir zil sesi çaldı. Bu eşleştirme birkaç kez tekrarlandı.
Bir süre sonra köpekler, yiyecek olmadan sadece zil sesine tepki vererek salya salgılamaya başladılar.
Bu süreçte iki tür uyarıcı tanımlandı:
• Koşulsuz uyarıcı: Yiyecek (doğal tepkidir).
• Koşullu uyarıcı: Zil sesi (öğrenilmiş tepkidir).
Pavlov’un bu keşfi, klasik koşullanma kuramını doğurdu.
Yani, davranış bir kez uyarıcıyla eşleştirildiğinde, artık otomatik bir tepkiye dönüşebilir.
Bu bulgu sadece hayvan davranışlarını değil, insan psikolojisini de kökten etkiledi.
Korkular, tiksinmeler, hatta bazı alışkanlıklar benzer biçimde koşullanma yoluyla oluşur.
Bir travmatik olayın sesi, kokusu ya da görüntüsü yıllar sonra bile aynı duygusal tepkiyi tetikleyebilir.
Pavlov’un çalışmaları, davranışçılık ekolünün temelini oluşturdu ve daha sonra Watson ile Skinner gibi psikologlara yön verdi.
Ayrıca, terapi alanında maruz bırakma terapisi, fobilerin söndürülmesi ve alışkanlık dönüşümü tekniklerinin bilimsel temelini oluşturdu.
Bugün hâlâ her insan, kendi zihninde sayısız Pavlovsal bağ taşır.
Bir koku çocukluğunu hatırlatır, bir müzik eski bir duyguyu geri getirir. Zihin, duygu ve davranış birbirine bu kadar sıkı bağlıdır.
Klinik Psikolog Nesibe Dinç, danışanlarının bilinçdışı öğrenilmiş tepkilerini fark etmelerine, otomatikleşmiş davranışların köküne inmelerine yardımcı olur.
Eğer sen de nedenini bilmeden tekrarladığın bazı duygusal ya da davranışsal döngüleri anlamak istiyorsan, terapi sürecinde bu farkındalığı derinleştirebilirsin.
👉 klinikpsikolognesibedinc.com