1954 yılında sosyal psikolog Muzafer Sherif, toplumlarda görülen grup çatışmalarının kaynağını anlamak için Oklahoma’daki Robbers Cave isimli bir yaz kampında çığır açan bir saha deneyi yürüttü.
Temel amacı, şuydu:
“İnsanlar neden kolayca ‘biz’ ve ‘onlar’ ayrımına düşer?”
Deneye 11–12 yaşlarında, birbirini hiç tanımayan 22 erkek çocuk katıldı.
Sherif, çocukları iki gruba ayırdı. Gruplar birbirinden habersiz, kampın farklı bölgelerinde konakladı.
Birinci aşamada her grup kendi kimliğini oluşturdu: isimler buldular (örneğin Eagles ve Rattlers), bayraklar yaptılar, grup kuralları koydular. Bu dönemde çocuklar arasında yoğun bir aidiyet duygusu gelişti.
Ardından ikinci aşamada, gruplar birbirleriyle tanıştırıldı ve yarışmalara sokuldu.
Kupa, yiyecek ve ödüller gibi sembolik değerler eklendiğinde kısa sürede kıskançlık, düşmanlık ve saldırganlık ortaya çıktı.
Çocuklar birbirlerinin eşyalarını çaldı, bayraklarını yaktı, kavga etti.
Yani rekabet, bir anda “biz–onlar” algısını yaratmıştı.
Sherif daha sonra üçüncü bir aşama ekledi: işbirliği zorunluluğu.
Kampın su hattı bozuldu, film izlemek için gerekli para eksikti, yemek kamyonu çamura saplandı — bu sorunları ancak birlikte çözebiliyorlardı.
Çocuklar yavaş yavaş işbirliğine yöneldi, düşmanlık azaldı.
Deneyin sonunda artık aynı otobüste yan yana oturmak isteyen, yiyeceklerini paylaşan çocuklar vardı.
Sherif bu bulgulardan şu sonuca vardı:
“Gruplar arası çatışma, kaynak rekabetiyle artar; ortak amaçlarla azalır.”
Bu ilke, modern sosyal psikolojinin temel kavramlarından biri olan “üst amaç teorisi” (superordinate goals) olarak literatüre geçti.
Deneyin etkileri bugün hâlâ sürüyor: toplumsal kutuplaşma, politik ayrışma ve örgüt içi çatışmaların çözümünde Sherif’in bulguları kullanılmaya devam ediyor.
İnsanın en güçlü eğilimlerinden biri, bir gruba ait olma isteğidir.
Ama bu aidiyet, farkındalıkla yönetilmezse kolayca ötekileştirme ve düşmanlık üretebilir.
Klinik Psikolog Nesibe Dinç, bireysel ve grup terapilerinde bu dinamikleri çalışırken, kişinin hem kendini koruyup hem de başkalarıyla sağlıklı bağlar kurmasını hedefler.
Çatışmadan değil, anlayıştan doğan bağlar kurmak mümkündür.
👉 klinikpsikolognesibedinc.com