1973 yılında sosyal psikologlar John Darley ve Daniel Batson, insanların başkalarına yardım etme davranışını hangi faktörlerin etkilediğini araştırmak için Princeton Üniversitesi’nde dikkat çekici bir deney yürüttüler.
İnanç, ahlak ve vicdan üzerine konuşan bir grup teoloji öğrencisiyle çalıştılar. Araştırmacıların temel sorusu şuydu:
“İyi biri olmakla iyi davranmak aynı şey mi?”
Öğrencilerden, “İyi Samiriyeli” (Good Samaritan) hikâyesi üzerine kısa bir konuşma hazırlamaları istendi. Bu hikâye, yaralı bir yabancıya yardım eden merhametli bir adamı anlatıyordu.
Ardından öğrenciler, konuşmayı yapmak üzere üniversitenin başka bir binasına yönlendirildi.
Ama koridorda küçük bir oyun kurulmuştu:
Yolun üzerinde, kapının yanında yere yığılmış, nefes almakta zorlanan bir aktör bulunuyordu.
Bazı öğrencilere “Geç kaldın, acele etmen gerek” denmişti.
Bazılarına “Zamanın var” denmişti.
Sonuç şaşırtıcıydı:
• Acele eden grubun sadece %10’u durup yardım etti.
• Vakti olan grubun ise %63’ü yardım etti.
Deney, “yardım etme davranışının ahlaki değerlerden çok, durumsal faktörlerle belirlendiğini” ortaya koydu.
Yani insanlar, “yardımseverim” inancına sahip olsalar bile, zaman baskısı, stres, acelecilik gibi dış koşullar altında bu değerleri kolayca bastırabiliyordu.
Darley ve Batson’un bulgusu sosyal psikolojide “durumsal farkındalık eksikliği” olarak anıldı.
İyi niyetli insanlar bile çevre koşullarına kapıldığında duygusal körleşme yaşayabiliyor.
Bu deney, vicdanın soyut bir fikir değil, davranışla sınanan bir kapasite olduğunu hatırlattı.
Birine yardım etmemek, kötü kalpli olmaktan değil, bazen sadece farkındalık eksikliğinden kaynaklanır.
Bugün bu deney, empati, toplumsal duyarlılık, stres yönetimi ve farkındalık temelli terapilerin altında hâlâ bir referans noktasıdır.
Klinik Psikolog Nesibe Dinç, terapi sürecinde danışanlarıyla duygusal farkındalığı yeniden inşa etmeye, “görmeyi öğrenme” kapasitesini geliştirmeye odaklanır.
İyilik, büyük şeylerle değil, an’da kalabilme becerisiyle başlar.
👉 klinikpsikolognesibedinc.com