1973 yılında psikolog David Rosenhan, psikiyatri sisteminin güvenilirliğini test etmek için tarihin en cesur sosyal deneylerinden birini yaptı. O dönem ruh sağlığı kurumları kapalı, hiyerarşik ve çoğu zaman insanı etiketleyen yapılardı. Rosenhan şu soruyu sordu:
“Gerçekten akıl hastası olmayan biri, sistemin içinde fark edilebilir mi?”
Sekiz gönüllü – aralarında psikologlar, öğrenciler, ev hanımları vardı – farklı hastanelere başvuruda bulundu. Her biri tek bir semptom uydurdu: “Sesler duyuyorum.” Sesler anlam taşımıyor, yalnızca “boş, tın, bom” gibi kelimelerden oluşuyordu. Muayene sonrası hepsi şizofreni veya manik depresyon tanısıyla hastaneye yatırıldı.
Yatıştan sonra semptomlar tamamen kayboldu. Fakat kimse bu durumu fark etmedi. Aksine, hastane personeli onların davranışlarını sürekli patolojik biçimde yorumladı. Günlük tutan bir denek, “Notlar alıyor” ifadesiyle “paranoyak davranış” olarak kaydedildi. Hastalar, ortalama 19 gün boyunca içeride kaldı. Rosenhan’ın kendisi dâhil, hepsi sonunda “iyileşti” gerekçesiyle değil, itaatkâr davrandıkları için taburcu edildi.
Bu deney psikiyatri dünyasında deprem etkisi yarattı. Tanı sistemlerinin ne kadar öznel ve bağlamsal olduğunu gösterdi. Bir süre sonra bir hastane, “Biz sahte hastaları hemen yakalarız” diyerek Rosenhan’a meydan okudu. Rosenhan da kimseyi göndermedi, ama hastane onlarca kişiyi “sahte hasta” sanarak reddetti.
Sonuç açıktı: sistem insanı değil, etiketi görüyordu.
Bu bulgu, tanı süreçlerinde gözlem yanlılığı, etiketleme etkisi ve insanî temas eksikliği üzerine önemli bir dönüm noktası oldu. Bugün DSM gibi tanı sınıflandırmaları çok daha titiz hale geldiyse, bu deneyin katkısı büyüktür.
Psikolojik destek sürecinde, etiketin değil deneyimin konuşması gerekir. Bir insan “hastalık” değildir; yalnızca yaşadığı süreçlerin toplamıdır.
Klinik Psikolog Nesibe Dinç, terapi yaklaşımında tam da bu farkındalığı esas alır: bireyin öyküsünü tanıdan önce duymak, onu yeniden “özne” konumuna getirmek.
Eğer sen de kendi içsel deneyimini anlamak, etiketin ötesinde bir yerden kendine bakmak istersen, terapi sürecine adım atabilirsin.
👉 klinikpsikolognesibedinc.com